Rondhout transport, een verlading die men vrij weinig onderweg tegenkomt in Nederland.
Afhankelijk van de lengte van de stammen, kunnen deze dwars of in de lengterichting van het voertuig vervoert worden. Kort hout (korter dan 2,5 meter) kan op 2 manieren worden getransporteerd, dit is mogelijk door het dwars op het voertuig te laden óf in de rijrichting van het voertuig. Langer hout is enkel mogelijk om in de lengterichting te vervoeren. Vaak zijn dit lichtgewicht opbouwen maar wel zodanig robuust dat dit het laadvermogen ten goede komt.
Het zekeren hiervan kan op verschillende manieren en is afhankelijk van de wijze waarop de lading geladen wordt en vraagt om een unieke methodiek.
(Bron: Van der Wiel Holding BV)
Wrijving
Laten we beginnen met de eerste winst, de wrijving.
De wrijving tussen de afzonderlijke stammen is zeer variabel en is afhankelijk van het type hout, weersinvloeden alsmede de vorming. Ook zijn bomen over het algemeen niet 'schoon'. Vaak zijn ze besmeurd met aarde, bladeren, zaagsel, etc.
Er bestaat ook een onderscheid tussen stammen zonder en stammen met schors.
Een aanname kan zijn dat het wrijvingscoëfficiënt hoger is bij stammen met een schors.
Er kunnen door testcentra geen regelmatigheden worden vastgesteld tussen de stammen en de bijbehorende wrijvingscoëfficiënten.
Hout in containers
De CTU code geeft het volgende aan onder 7.2.9.:
CTU's voor algemeen gebruik zijn niet geschikt voor bepaalde lange, zware en onregelmatige ladingen zoals rondhout, omdat de zijwanden niet zijn ontworpen om de versnellingskrachten te weerstaan van dergelijke lading en kan uitpuilende schade veroorzaken.
Hier bestaat momenteel wat onduidelijkheid over maar in Duitsland verschijnt er binnen het eerste kwartaal van 2021 een laadadvies dat door alle belanghebbende organisaties bewerkstelligd is. (Politie, BAG, verladers, expediteurs, verenigingen, ministers, etc.).
Er zijn diverse dynamische rijtesten volgens DIN EN 12642 uitgevoerd met lang hout in een container, dit is gebeurt door verschillende testorganisaties. Het laadadvies beschrijft hoe het lang hout in de container moet worden geladen.
De CTU wordt hier voorlopig nog niet op aangepast.
Kort hout
Het dwars laden van boomstammen kan leiden tot zware lastbewegingen in bochten of bij zijwaartse onderlinge bewegingen.
Zonder zijschotten en/of rongen rijden is dan ook niet wenselijk en moet zoveel mogelijk worden vermeden. Het advies is tevens om secties te maken om de 2,5 meter.
De secties dienen opgesloten te worden doormiddel van bijvoorbeeld rongen over de breedte van het voertuig en per sectie minimaal 2 neerbindingen.
Gecertificeerde netten zijn wel zeer geschikt. Het hanteren van de netten kan wat problematisch zijn in ongunstige omstandigheden, het zekeren van de lading kost dan iets meer moeite.
Een kruissjorring van voor naar achteren wordt niet aanvaard als een toepasbare methode om de lading te zekeren, dit is proefondervindelijk vastgesteld.
Het beladen in de rijrichting is tevens een optie, ook hierbij dienen de voorwaarden m.b.t. vormsluiting etc. in acht te worden genomen.
Lang hout
Het specifieke lengteprobleem met lang hout kan worden opgelost door normale opleggers te gebruiken met een langere overhang. Ook worden boomstammen geladen op twee draaiende carrosserieën met elk een aantal rongen.
Meestal wordt een dolly gebruikt die via de lading aan het trekkend voertuig is verbonden. De dolly’s zijn voorzien van een stuuras, die mechanisch of hydraulisch wordt bestuurd door de hoek tussen de lading en de dolly. De dolly heeft eigen remsysteem.
Voor dit soort opbouwen zijn er gespecialiseerde carrosseriebouwers op de markt en in verschillende variaties mogelijk.
Ook bestaan er voertuigen met strippen op de laadvloer, dit om het verschuiven te verminderen. De eerste laag stammen vreten zich als het ware in de strippen.
(Bron: DOLL Fahrzeugbau GmbH)
Het laden van de stammen wordt altijd van buitenaf naar binnen gedaan.
Elke stam hout aan de buitenkant van de lading moet worden vastgezet met minstens twee rongen. Hout dat korter is dan de afstand tussen twee rongen, moet in het midden van de lading worden geplaatst en het is het best om al het hout afwisselend kop tegen staart te stapelen om een gelijke verdeling te krijgen. Dit vanwege de taps toelopende dikte van de stam.
Het advies is om wanneer men de houtlading vormsluitend gaat zekeren, er per stapel hout minimaal één sjormiddel te gebruiken.
Bij geen vormsluiting in de rijrichting (zonder kopschot b.v.), zijn er tenminste twee bindingen per stapel nodig om wrijving te verhogen.
Het exacte aantal wordt echter altijd berekend uit de massa van de last, het soort belasting, wrijving en de voorspankrachten.
Rongen
Er zijn voldoende fabrikanten van rongen die de rongen hebben getest en gecertificeerd door gerenommeerde instituten volgens de natuurkundige principes maar helaas niet allemaal. Daarnaast heb ik in Europa weinig fabrikanten van rongen en/of constructeurs van het totaal concept gevonden, die zijn rongen conform Eumos 40511 heeft gecertificeerd.
Als de rongen en rongbussen voldoen aan de Eumos 40511 norm wordt een ‘cijfer’ in de rongen geslagen. Daarnaast wordt het voertuig voorzien van een sticker met hetzelfde ‘cijfer’ als in de rongen. Ook ontvangt de eigenaar een certificaat met VIN-code, zodat bij controle kan worden aangetoond dat de rongen zijn gecertificeerd en voldoen aan de Eumos 40511 norm.
De RBC (Reference Blocking Capacity) van rongen varieert tussen 250 en 10000 daN en is zeer moeilijk te schatten, aangezien deze afhankelijk is van de sterkte van het materiaal, de afmetingen van de doorsnede en de sterkte van de montage. De RBC moet daarom worden gecertificeerd door de voertuigfabrikant. Rongen mogen niet worden gebruikt op andere voertuigen dan het voertuigtype waarvoor ze zijn ontworpen en getest.
Het aantal daN bij degene die wel een certificaat hebben maar geen Eumos 40511 certificaat m.b.t. boomtransport, varieert veelal tussen de 4000 en 9000daN, afhankelijk van de gekozen materiaal soort. Certificering moet worden overwogen voordat dergelijke systemen worden aangekocht.
(Bron: RAI CarrosserieNL)
Rongen voor houttransport zijn veelal beschikbaar in aluminium of staal, ook massieve rongen kunnen op verzoek van de klant vervaardigd worden en zijn ook leverbaar in een conische of telescopische uitvoering.
Bij telescopische rongen is de basishoogte ingeschoven vaak circa 2,2 meter en traploos verstelbaar tot circa 3 meter hoogte.
De hoek van een rong kan ook een aantal graden naar binnen gemonteerd worden.
Probeer de rongen minimaal 20 centimeter boven het middelpunt van de bovenste
stam die zich naast de rong bevind over te laten steken. Dit zodat het kantelen van de stam over de rong heen vermeden kan worden.
Belading en neerbinding
Bij het transport van hout zijn er een aantal bijzondere kenmerken.
De lading gedraagt zich niet als een eenheid, de stammen worden opgeborgen maar er kunnen veel tussenruimten in ontstaan, doordat elke stam uniek is.
Ook dient men er rekening mee te houden dat een gebolde belading de voorkeur heeft. Met een vlakkere top belading is de gecreëerde neerwaartse druk namelijk vele malen lager.
Door een gebolde topping in de belading komt het namelijk de neerwaarts gecreëerde druk wel ten goede, let er hierbij wel op dat de band of kabel elke stam zoveel mogelijk raakt.
Zorg er ook voor dat bij het hoogste punt van een gebolde belading niet meer dan de helft van de doorsnede van een stam boven de rong uit komt.
Om de verdeling van de voorspankrachten over de houtbelasting zo gelijkmatig mogelijk te maken, moeten alle spanelementen zoals ratels afwisselend aan de linker en rechterkant worden gebruikt.
Ook kan de geleiding van de spanband niet optimaal zijn, dit omdat er geen hoekbeschermers gebruikt worden.
Het advies hierin is om flexibele band beschermers te gebruiken voor een optimale band geleiding en om schade aan de band te voorkomen.
Gebruik alleen ergonomische ratels met een hogere voorspankracht, gebruik geen standaard ratels.
Hoeveel voorspankracht er daadwerkelijk nog over blijft, kan enkel doormiddel van een voorspanningsmeter geconcludeerd worden.
Holle ruimte
Het probleem zijn niet alleen de stammen van de bovenste laag, maar ook de stammen die in het midden liggen. Door de variatie in de dikte van de stammen ontstaat er dus altijd een mix.
Dit betekent dat een dunnere stam ergens middenin wellicht niet voldoende neerwaartse druk heeft. Of dat er een tunnel of brug effect in de belading ontstaat. Probeer dit zoveel mogelijk te vermijden. Individuele ontstane bewegingen van de stammen zijn alleen bekend bij het net genoemde effect en zoals hieronder afgebeeld.
De stelling dat bijvoorbeeld de middelsten worden vastgehouden de gecreëerde neerwaartse druk doormiddel van een spanband of ketting óf door het gewicht van de bovenste stammen, is dan ook zeker een aanname. Met name de openingen in de lading in de lengterichting kunnen bij een noodstop desastreuze gevolgen veroorzaken.
Dit fenomeen kan overigens op iedere willekeurige plek ontstaan, ook geladen tegen de rongen aan.
Hulpmiddelen
Een spanrol is vast aan het voertuig gemonteerd en kan mechanisch of pneumatisch bediend worden. De pneumatische spanrollen hebben als voordeel dat ze tijdens het rijden automatisch de spanning op de spanband regelen. De voorspankrachten van dergelijke systemen zijn zeer verschillend en moeten bij de fabrikant worden opgevraagd. Het wordt wel aanbevolen om een spanelement te gebruiken dat zichzelf op spanning brengt, al zijn deze systemen duurder in aanschaf.
De voertuigen moeten zijn uitgerust met geschikte sjorogen en/of geschikte frameconstructies. De lading en de spanmiddelen moeten met name worden gecontroleerd voor er van een bosweg wordt overgegaan op een openbare weg.
(Bron: Loadinfo actuele informatie over ladingzekering)
Lastverdeling
Het voertuig dient correct te moeten worden beladen volgens een lastverdelingsplan. Zoals eerder beschreven is de omvang van de stam, het gewicht er van én waar te plaatsen dus bepalend voor een juiste belading.
Neem voor houttransport in winterse omstandigheden extra maatregelen. Een sneeuw- en/of ijzige lading kan nog grotere risico's met zich mee brengen wanneer er geen schors contact meer is tussen de aangrenzende stammen.
Een op de lading geplaatste laadkraan is overigens géén zekering.
Een specialistische training lading zekeren kan uitkomst bieden.
Veel veilige kilometers toegewenst!
Niels Bouwmeester
