Ladingbinders, kettingspanners of sjorspanners, hoe de markt ze ook mag noemen, ze zijn er in tal van geuren, kleuren én kwaliteiten. Spankettingen en spanners worden vaak toegepast voor het veilig zekeren van zware ladingen. Iedere lading is anders en vraagt om maatwerk.
(Bron: RUD)
Wie op zoek gaat naar sjorkettingen en toebehoren, ziet al snel een grote variatie in de aanschafprijs. Ook al geven de verschillende producenten vaak aan dat hun artikelen geproduceerd zijn volgens een normering zoals EN 12195-3, dan kan de kwaliteit nog steeds te wensen over laten.
Markering
Spankettingen, om een lading mee vast te zetten, moeten volgens de EN 12195-3 voorzien zijn van ten minste onderstaande informatie.
Complete sjorkettingen moeten worden gemarkeerd op een metalen plaatje (tag) met de volgende informatie;
– sjorcapaciteit (LC) in kiloNewton;
– standaard spankracht STF in (decaNewtons) waarvoor het ontworpen is;
– voor multifunctionele rateltakels: aanduiding van de maximale handbedieningskracht om WLL te bereiken;
– soort sjorren;
– waarschuwing: "Niet om mee te hijsen"; uitgesloten multifunctionele rateltakels.
– naam of symbool van de fabrikant of leverancier;
– traceerbaarheidscode van de fabrikant;
– Europese norm, EN 12195-3.
Spanners moeten ten minste zijn gemarkeerd met de naam of het symbool van de fabrikant of leverancier.
Sjormiddelen en sjorgereedschappen vallen niet onder de Machinerichtlijn en horen dus ook niet te worden voorzien van een CE markering alsmede een certificaat conform 2006/42/EG.
De vraag is echter, hoe verhoudt de CE markering zich in combinatie met de normering?
De spanner en/of ketting wordt er niet opeens minder sterk door. (Dit omdat er veel kettingspanners op de markt zijn, die wel voorzien zijn een CE markering).
Of wanneer een deskundige de jaarlijkse keuring plaats laat vinden, is de CE markering dan afkeur waardig, daar het niet volgens de normering is?
Certificaat producent
Elke complete sjorketting of set sjorkettingen moet zijn voorzien van een gedateerd certificaat waarin staat dat het product voldoet aan de EN 12195-3 en dat ten minste de volgende informatie bevat:
– de naam van de fabrikant of leverancier van de sjorketting inclusief datum van afgifte van het certificaat en handtekening;
– nummer en deel van de Europese norm: EN 12195-3;
– identificatienummer of symbool van de sjorketting;
– een beschrijving van de sjorketting, inclusief een lijst van alle onderdelen;
– de nominale maat van de ketting en klasse aanduiding
– de nominale maat (code nr.) en klasse aanduiding van de onderdelen voor verschillende typen
– nominale lengte
– sjorcapaciteit (LC).
In de praktijk kom ik bovenstaande opgesomde informatie te weinig of helemaal niet tegen en is het mijns inziens onacceptabel, zeer onverantwoord en moet hier tegen worden opgetreden. De norm EN 12195-3 staat immers in de 2014/47 en naar mijn mening is een geldig certificaat op sjorgereedschap net zo belangrijk als een opbouw certificaat EN 12642 (XL), waar vaak wel naar gekeken wordt.
Anders aangegeven, op een spanband is een label (veelal blauw, wat staat voor het materiaal waarmee het geproduceerd is PES) nagenoeg de heilige graal, maar bij sjorkettingen en toebehoren lijkt men vaak optisch uit te gaan van de kracht van het materiaal. De EN 12195-3 schrijft immers voor dat elke complete sjorketting moet worden gemarkeerd op een metalen label met de daar bijbehorende informatie.
(Bron: RUD)
Zoals bovenstaand laat zien, staat er bij 'connecting device' dat er een beveiliging op de haak moet zitten. Er staat omschreven in de normering EN 12195-3 dat dit een verplichting is (refererend aan de 1677-2 voor het hijsen), echter gaan we er een lading mee zekeren.
Connecting and shortening components shall have a securing device against working loose.
Het bijzondere hierin is, dat bij een directe zekering van een lading met kettingwerk er een vergrendeling op de haak moet zitten, maar doe ik exact dezelfde directe zekering met spanbanden, is dit niet nodig.
Of zoals onderstaande praktijkafbeelding zich veelvuldig voordoet, wanneer ik een gatenpatroon in de zijkant van mijn kantbalk heb die als sjorogen dienen is, of de haak van de ketting ongeschikt (omdat de vergrendeling niet sluit of er simpelweg niet op zit), of het voertuig is ongeschikt. Ook aan kantbalk aanhaken (zonder vastzetpunten) met een kettinghaak is niet toegestaan omdat ook hier o.a. de vergrendeling niet voldoet. Daarnaast creëer je puntbelasting op de haak waardoor deze mogelijk schade oploopt.
Uiteindelijk kan de zekering of methode wel werken met of zonder vergrendeling op een haak maar voldoet het sjormiddel niet aan de bijbehorende normering.
Inspecteren en/of keuren
Eens per jaar dient het sjorkettingsysteem geinspecteerd te worden. Een NDO (Niet-destructief onderzoek), is niet van toepassing op sjorkettingen en toebehoren. Sjormiddelen worden niet herbeproefd.
In het Arbeidsomstandighedenbesluit, artikel 7.4a Keuringen, staan de volgende opsommingen;
Een arbeidsmiddel waarvan de veiligheid afhangt van de wijze van installatie wordt na de installatie en voordat het voor de eerste maal in gebruik wordt genomen gekeurd op de juiste wijze van installatie en goed en veilig functioneren.
Een arbeidsmiddel als bedoeld in het eerste lid, wordt voorts na elke montage op een nieuwe locatie of een nieuwe plek gekeurd op de juiste wijze van installatie en goed en veilig functioneren.
Een arbeidsmiddel dat onderhevig is aan invloeden die leiden tot verslechteringen welke aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van gevaarlijke situaties wordt, zo dikwijls dit ter waarborging van de goede staat noodzakelijk is, gekeurd, waarbij het zo nodig wordt beproefd.
Een arbeidsmiddel als bedoeld in het derde lid wordt voorts gekeurd, waarbij het zo nodig wordt beproefd, telkens wanneer zich uitzonderlijke gebeurtenissen hebben voorgedaan die schadelijke gevolgen kunnen hebben voor de veiligheid van het arbeidsmiddel. Als uitzonderlijke gebeurtenissen worden in ieder geval aangemerkt: natuurverschijnselen, veranderingen aan het arbeidsmiddel, ongevallen met het arbeidsmiddel en langdurige buitengebruikstelling van het arbeidsmiddel.
Keuringen worden uitgevoerd door een deskundige natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling.
Keuren door een deskundige
De werkgever bepaalt zelf door wie hij zijn arbeidsmiddelen laat keuren. Voorwaarde daarbij is dat dit door een deskundige natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling (artikel 7.4a, vijfde lid) wordt gedaan.
De definitie van de 'deskundig' is discutabel en kan voor een ieder anders zijn.
Vaak worden de keuringen aangeboden door instanties die zich in de wereld van het hijsen begeven waarbij een keurmeester zich aanbiedt.
Echter is een sjorketting ten op zichtte van een hijsketting wel degelijk anders qua veiligheidsfactoren, belastingen en de optredende G krachten.
Een sjorketting kan namelijk veel dichterbij de vloeigrens komen omdat er een andere veiligheidsfactor (1:2) in zit. Ook de piekbelastingen kunnen veel hoger zijn dan bij het hijsen.
De wijze van keuren is afhankelijk van wat de producent voorschrijft. Het is dus noodzakelijk om te weten wie de fabrikant is.
Veel producten worden geïmporteerd vanuit buiten de EU, de aansprakelijkheid ligt bij de partij die de goederen importeert. Deze partij zal een keuringsvoorschrift moeten kunnen overhandigen, in de praktijk is dit helaas vaak niet het geval. Dit (vaak) omdat de fabrikant dit simpelweg niet heeft, met alle gevolgen van dien.
Het keuren hoeft dus niet wettelijk door een keurmeester gedaan te worden, maar een 'deskundige', u kunt hier dus zelf een draai aan geven maar het lijkt mij meer dan verstandig om dit door een professional te laten doen die voldoende kennis van de materie heeft.
Wat wordt er gekeurd?
- Visueel onderzoek op slijtage, scheuren, vervormingen en intering (putroest)
- Volledigheid, leesbaarheid van het identificatie label
- Vergelijk de gemeten waarden met de nominale afmetingen van de fabrikant
- Functionele test
Deze inspectie dient gedocumenteerd te worden. In geval van twijfel moet het betreffende sjormiddel buiten gebruik worden gesteld.
Afhankelijk van de gebruiksomstandigheden en operationele factoren, waardoor de sjormiddelen 'extra' slijten, kunnen tussen de jaarlijkse inspecties, extra inspecties door een deskundige nodig zijn.
Afkeur
Sjorkettingen moeten buiten gebruik worden gesteld en/of worden teruggestuurd naar de fabrikant voor reparatie, als ze tekenen van schade vertonen. Als tekenen van schade worden beschouwd:
- voor kettingen: oppervlakkige scheuren, rek groter dan 3 %, slijtage groter dan 10 % van de nominale diameter, zichtbare vervormingen.
- voor aansluiting componenten en spaninrichtingen: vervormingen, spleten, uitgesproken tekenen van slijtage, tekenen van corrosie.
Reparatie
Alleen geschoold personeel (met de nodige kennis en ervaring) mag reparatiewerkzaamheden uitvoeren. Na reparatiewerkzaamheden dienen de oorspronkelijke eigenschappen van het sjormiddel hersteld te zijn. Het uitwisselen van verschillende haken is dus niet toegestaan.
Ketting
Volgens de normering EN12195-3 mag er enkel gebruik worden gemaakt van kortschalmig kettingwerk met een minimale Grade 8.
Een kortschalmige ketting mag maximaal 3x diameter zijn.
Spanners
Er zijn diverse fabrikanten die open spanners hebben ontwikkeld, hierdoor is het risico op het ophopen van vuil en vocht in de spanner verleden tijd. Het voordeel hiervan is dat het onderhoud en het zicht op de spindels direct herkenbaar en te onderhouden zijn.
Borgpen
Volgens velen is de borgpen op onderstaande afbeelding een verplichting. Dit is alleen het geval wanneer de diepte kleiner is dan 5x de diameter van de kettingschalm en er geen radius in zit of niet beveiligd door geschikte vormgeving.
Bij veel producenten zit er hierom een borgpen op de (inkort)haak. Wanneer u dus een borgpen op uw (inkort)haak heeft zitten en/of het heeft er in gezeten, zal dit ten alle tijden moeten functioneren. In de praktijk is de levensduur van de borgpen vrij kort en wanneer niet aanwezig mag het sjorsysteem dus ook niet worden gebruikt.
Er zijn fabrikanten die de radius van de haak zo ontworpen hebben, dat de ketting ten alle tijden in de inkorthaak geborgd blijft en een borgpen dus geen verplichting is!
Gemixte samenstellingen
Indien een onafhankelijke keurmeester een certificaat afgeeft voor een samenstel van onderdelen gemaakt door verschillende producenten, zal elke daarin gebruikte fabrikant zijn handen ervan aftrekken qua verantwoordelijkheid voor het samengestelde en daardoor ‘nieuwe’ product.
Ondanks dat nagenoeg alle producenten van sjorsystemen een EN 12195-3 er op aan brengen, zitten er zeer grote verschillen in de kwaliteit en zijn er wellicht vele varianten die überhaupt niet voldoen aan de normering.
Met name de identificatieplicht, de kwaliteit van het gekozen staal en de nauwkeurigheid van de warmtebehandeling kunnen doorslaggevend zijn voor de sterkte/broosheid van het systeem, conform normering.
Een specialistische training lading zekeren kan uitkomst bieden.
Veel veilige kilometers toegewenst!
Niels Bouwmeester
Comments