Een spanband of sjorband is een hulpmiddel om lading vast te zetten en wordt veel gebruikt bij transport van goederen. Spanbanden zijn doorgaans gemaakt van zeer sterk kunststof materiaal, zoals polypropyleen (PP - bruin label), polyamide (PA - groen label) of polyester (PES - blauw label) en dat bestand is tegen de meeste fysische omstandigheden. De meest voorkomende variant in de markt is de polyester band met het daarbij behorende blauwe label dat moet voldoen aan de EN 12195-2-norm.
Alle naden moeten zijn gemaakt van draad van hetzelfde materiaal als dat van de band en zijn gemaakt met een borgsteek. Om de inspectie te vergemakkelijken, kunnen de naaigaren wel een andere kleur hebben dan de garen waarmee de band gemaakt is.
(Productie)datum Doordat de datum en het productienummer op het label aanwezig zijn worden er daardoor vaak verkeerde interpretaties aangenomen, bijvoorbeeld dat deze datum plus één jaar de houdbaarheidsdatum is van de spanband. Er zit géén houdbaarheidsdatum op een spanband, de afkeur criteria die de norm EN 12195-2 voorschrijft én nationale regelgevingen dienen echter wel in acht te worden genomen.
Spanners
Spaninrichtingen moeten zo zijn ontworpen dat ze een onbedoeld vrijkomen van de spanning in de sjorring uitsluiten. Er mogen geen scherpe randen of bramen zijn die in contact kunnen komen met de weefsels van het textiel of de handen van de bediener.
En bij gebruik zoals bedoeld door de fabrikant, mogen er ook geen beknellings- of breekpunten zijn die tot verwondingen aan de handen van de bediener kunnen leiden.
Er is geen specifieke eis voor corrosieweerstand, maar als een dergelijke eis deel uitmaakt van een contract, zal de gebruikte testmethode de NSS-test (neutrale zoutsproeitest) zijn zoals gespecificeerd in ISO 9227.
Fittingen
Eindfittingen mogen geen scherpe hoeken, randen en bramen vertonen en moeten zo zijn ontworpen dat er geen knel- en breekpunten ontstaan.
Ook hier geldt weer dat er geen specifieke eisen zijn voor corrosie, maar als een dergelijke eis onderdeel uitmaakt van een contract, zal de gebruikte testmethode de NSS-test (neutrale zoutsproeitest) zijn zoals gespecificeerd in ISO 9227.
Corrosie
Corrosie is de overkoepelende benaming van het aantasten van materiaal, door reactie met hun omgeving. In het geval van ijzer ontstaat roest als gevolg van de aanraking met water en zuurstof (oxide, ook wel oxidatie). Met roesten wordt dus specifiek het oxideren van ijzer of staal bedoeld, wat een vorm van corrosie is. Een niet gewenst gevolg hiervan is dat het zijn gunstige eigenschappen door het roesten op termijn verliest. Zowel in de EN 12195-2 als in VDI 2700 blatt 3.1 is dit niet uitdrukkelijk gedefineerd, er wordt aangegeven tekenen van corrosie / aanzienlijke corrosie. Een gedegen afweging tijdens een controle hierop is raadzaam.
RTFM
Bij elke spanband of spanbanduitrusting moeten gebruiksinstructies worden toegevoegd conform EN 12195-2, alleen komt dit weinig tot zelden voor en maakt het dus niet conform de normering. Mocht het wel voorhanden zijn, worden ze slecht gelezen en te weinig gekend.
Hoe simplistisch een spanband ook lijkt, als we denken het te snappen, laten we de handleiding maar voor wat het is. Hier schuilt het gevaar van het "denken te weten".
Daarnaast wordt een visuele inspectie voor én na elk gebruik ook door de normering aanbevolen.
Arbeidsomstandighedenbesluit
Minimaal eens per jaar dient het sjorsysteem gekeurd en gedocumenteerd te worden als we een sjorsysteem, ofwel een spanband/sjorband bestempelen als een arbeidsmiddel. Een NDO (Niet-destructief onderzoek), is niet van toepassing. Sjormiddelen worden niet herbeproefd.
Arbeidsmiddel
In het Arbeidsomstandighedenbesluit, artikel 7.4a Keuringen, staan de volgende opsommingen;
Een arbeidsmiddel waarvan de veiligheid afhangt van de wijze van installatie wordt na de installatie en voordat het voor de eerste maal in gebruik wordt genomen gekeurd op de juiste wijze van installatie en goed en veilig functioneren.
Een arbeidsmiddel als bedoeld in het eerste lid, wordt voorts na elke montage op een nieuwe locatie of een nieuwe plek gekeurd op de juiste wijze van installatie en goed en veilig functioneren.
Een arbeidsmiddel dat onderhevig is aan invloeden die leiden tot verslechteringen welke aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van gevaarlijke situaties wordt, zo dikwijls dit ter waarborging van de goede staat noodzakelijk is, gekeurd, waarbij het zo nodig wordt beproefd.
Een arbeidsmiddel als bedoeld in het derde lid wordt voorts gekeurd, waarbij het zo nodig wordt beproefd, telkens wanneer zich uitzonderlijke gebeurtenissen hebben voorgedaan die schadelijke gevolgen kunnen hebben voor de veiligheid van het arbeidsmiddel. Als uitzonderlijke gebeurtenissen worden in ieder geval aangemerkt: natuurverschijnselen, veranderingen aan het arbeidsmiddel, ongevallen met het arbeidsmiddel en langdurige buitengebruikstelling van het arbeidsmiddel.
Keuringen worden uitgevoerd door een deskundige natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling.
Deskundige
De werkgever bepaalt zelf door wie hij zijn arbeidsmiddelen laat keuren. Voorwaarde daarbij is dat dit door een deskundige natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling (artikel 7.4a, vijfde lid) wordt gedaan.
De definitie van de 'deskundig' is discutabel en kan voor een ieder anders zijn.
De wijze van keuren is afhankelijk van wat de producent voorschrijft. Het is dus noodzakelijk om te weten wie de fabrikant is.
Veel spanbanden worden geïmporteerd van buiten de EU, de verantwoordelijkheid om aan de regels te voldoen om het product op de makt te brengen, ligt bij de partij die de goederen importeert binnen de EU.
Deze partij zal een keuringsvoorschrift moeten kunnen overhandigen, in de praktijk is dit helaas vaak niet het geval. Dit (vaak) omdat de fabrikant dit simpelweg niet heeft, met alle gevolgen van dien.
Het keuren hoeft dus niet wettelijk door een keurmeester gedaan te worden, maar een 'deskundige', u kunt hier dus zelf een draai aan geven maar het lijkt mij meer dan verstandig om dit door een professional te laten doen die voldoende kennis van de materie heeft.
Bewijs van keuring bewaren
Op de arbeidsplaats moeten schriftelijke bewijsstukken (artikel 7.4a, zesde lid) aanwezig zijn van de uitgevoerde keuringen. Hiermee kan bij de toezichthouder - de Inspectie SZW - worden aangetoond dat aan de keuringsverplichting is voldaan.
Afkeur
Spanbanden moeten worden afgewezen of voor reparatie worden teruggestuurd naar de fabrikant als ze tekenen van beschadiging vertonen. De volgende criteria worden als tekenen van schade beschouwd:
- Alleen spanbanden met de juiste identificatielabels mogen worden gerepareerd;
- Als er per ongeluk contact is met chemische producten, moet een spanband buiten gebruik worden gesteld en de fabrikant of leverancier wordt geraadpleegd;
- Voor spanbanden (af te wijzen): scheuren, sneden, inkepingen en breuken in dragende vezels en vasthoud steken;
- Vervormingen als gevolg van blootstelling aan hitte;
- Voor eindfittingen en spaninrichtingen: vervormingen, spleten, uitgesproken tekenen van slijtage, tekenen van corrosie.
- Er mogen alleen leesbaar gemarkeerde en geëtiketteerde spanbanden worden gebruikt.
Reparatie
Alleen geschoold personeel (met de nodige kennis en ervaring) mag reparatiewerkzaamheden uitvoeren. Na reparatiewerkzaamheden dienen de oorspronkelijke eigenschappen van het sjormiddel hersteld te zijn. Het repareren van deze middelen is vaak duurder dan het vervangen.
VDI 2700 Blatt 3.1
In Duitsland heeft men het in VDI 2700 Blatt 3.1 vanaf oktober 2006 als volgt omschreven;
• Sjormiddelen tijdens gebruik controleren op duidelijke gebreken. Zijn er geconstateerde tekortkomingen die van invloed zijn op de veiligheid, zijn sjormiddelen voor verder gebruik herroepen.
• Daarnaast moeten sjormiddelen minimaal één keer jaarlijks gecontroleerd door een deskundige. Deze controle moet worden gedocumenteerd. In geval van twijfel
de sjoruitrusting als defect nemen.
Volgens de gebruiksvoorwaarden en de operationele omstandigheden kunnen ondertussen: verdere controles door een deskundige noodzakelijk zijn.
In het concept VDI 2700 Blatt 3.1 zal in de toekomst waarschijnlijk komen te staan:
In een risicobeoordeling moet het bedrijf het type, de omvang en de deadlines bepalen voor de noodzakelijke tests op de sjormiddelen. Tijdens deze tests moeten veiligheidsgerelateerde tekortkomingen systematisch worden geïdentificeerd en zo mogelijk worden verholpen. Sjormiddelen die moeten worden weggegooid, moeten buiten gebruik worden gesteld.
Sjormiddelen die in gebruik zijn, moeten echter met regelmatige tussenpozen van niet meer dan één jaar worden geïnspecteerd door een persoon die bevoegd is om deze te inspecteren. Het resultaat moet worden gedocumenteerd.
De 5% en 10% afkeurcriteria
Onderstaande opsomming wordt vaak aangegeven in boekwerken en door 'trainers' qua afkeurcriteria;
• Inkepingen groter dan 10% aan de bandrand en overmatige slijtage • Schade aan de naden • Vervorming door warmte • Contact met agressieve stoffen
• Vervormingen van het klemelement aan de sleufas, van de transportschuif, slijtage aan de ringtandwielen
• Spanhendel is kapot
• Haakopening met meer dan 5%
• Barsten, breuken, aanzienlijke corrosie, blijvende vervorming
• Onleesbaar label
• Ontbrekend label
Deze afkeurcriteria komt echter uit Duitsland en vallen onder VDI 2700 Blatt 3.1.
De Europese normering EN 12195-2 spreekt niet over procenten qua afkeur, ofwel bij scheuren, sneden, inkepingen en breuken in dragende vezels en vasthoud steken van bijvoorbeeld 1% of zelfs 0,1% zouden deze al afgekeurd moeten worden.
Checklist Via onderstaande link kunt u eenvoudig een check/keuring doen of uw sjormiddelen nog voldoen en zich ook nog conformeren aan de daarbijbehorende normering.
Wat als?
Wat als er een ongeval is ontstaan (door gebruik van ondeugdelijke spanbanden) en uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat er geen keuring en documentatie van is?
Degene die het ongeval veroorzaakt heeft wordt meestal als eerst aangemerkt als verdachte met alle gevolgen van dien, maar als de eigenaar, (dit hoeft niet de gebruiker te zijn) geen keuring en documentatie kan overhandigen van de gebruikte spanbanden dan is het mogelijk om de eigenaar hiervoor aansprakelijk te stellen.
RI&E
Volgens de Arbowet moet ieder bedrijf een schriftelijke Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) en een daarop gebaseerd plan van aanpak (PvA) maken. Ook als u maar één werknemer in dienst heeft.
Bij een bedrijf met meer dan 25 medewerkers moet deze dan getoetst worden door een gecertificeerde deskundige. Bij minder dan 26 medewerkers kan een werkgever vaak gebruik maken van een branche-RI&E. Deze hoeft dan niet getoetst te worden.
De Nederlandse Arbeidsinspectie controleert of u een RI&E en PvA heeft en of deze volledig, betrouwbaar, en actueel zijn. Zijn de RI&E of het PvA onvolledig, omdat bijvoorbeeld niet alle risico’s of maatregelen hierin opgenomen zijn, dan kan de Inspectie hierop handhaven. Ontbreken de RI&E of het Plan van Aanpak voor uw bedrijf? Ook dan kan de Inspectie (direct) een boete opleggen. Zorg daarom ervoor dat alle risico’s binnen uw organisatie benoemd zijn in de RIE.
De werkgever moet bijvoorbeeld het concreet aan kunnen tonen dat er instructies gegeven zijn, dat toezicht is gehouden en moet zorgen voor veilige werkomgeving.
De werkgever heeft een meldplicht bij de Arbeidsinspectie bij een arbeidsongeval met dodelijke afloop, bij blijvend letsel of een bij een ziekenhuisopname van de voor het werkzame personen.
Resumé
Je mag spanbanden gebruiken, ook als ze ouder zijn dan 1 jaar, mits ze voldoen aan de voorwaarden van de EN 12195-2 normering.
De normering zegt niets over herkeuren en/of documenteren, zodat dit geen criterium is waaraan je moet voldoen.
Op nationaal niveau is het echter wel zo dat een sjorband vanuit de Arbowet (dus bij bedrijfsmatig gebruik) onder een arbeidsmiddel valt en daarbij wél aantoonbaar veilig moet zijn. In praktijk worden spanbanden vaak niet herkeurd en gedocumenteerd, vanwege de relatief gezien lage aanschafkosten voor nieuwe spanbanden of de onwetendheid over het feit dat een sjorband een arbeidsmiddel is.
De vraag is echter hoe ver we hierin moeten gaan, want het is zelfs mogelijk om een simpele hoekbeschermer als arbeidsmiddel te bestempelen. Wat zou betekenen dat je zelfs een hoekbeschermer jaarlijks moet gaan keuren en documenteren.
Een specialistische training lading zekeren kan uitkomst bieden.
Veel veilige kilometers toegewenst!
Niels Bouwmeester
